تشریفات مجلس شورای اسلامی و وزارت امور خارجه در قالب کمیته‌ای مسئولیت دعوت از روسای جمهور، روسای مجالس، وزرای خارجه و سایر مقامات کشورهای مختلف را بر عهده دارند و طبق گفته علیرضا شریفی معاون اجرایی مجلس شورای اسلامی، حضور بیش از ۷۰ هیات خارجی و ۶۰۰ خبرنگار داخلی و خارجی در مراسم تحلیف رئیس جمهور قطعی شده است.

بنا بر عرف ادوار مختلف انتخابات ریاست جمهوری و اهمیت حقوقی مراسم تحلیف که نماد مردم سالاری و انتقال مسالمت‌آمیز قدرت در کشور است، این مراسم با حضور مهمانان خارجی و داخلی برگزار می‌شود. بر همین اساس از شب گذشته و از محل فرودگاه امام خمینی(ره) هیات‌های خارجی کشورهای مختلف وارد تهران شدند.

طبق اصل ۱۲۱ قانون اساسی مراسم تحلیف یا سوگند رئیس جمهور باید در نشست علنی مجلس همراه با حضور رئیس قوه قضائیه و اعضای شورای نگهبان برگزار شود.

رئیس جمهور در مراسم تحلیف، سوگند یاد خواهد کرد مبنی بر اینکه همه استعداد و صلاحیت خویش را در راه ایفای مسئولیت‌هایی که به‌عهده گرفته است، به‌کار گیرد و در پایان سوگندنامه را امضا می‌کند.

در مراسم روز تحلیف پس از نواختن سرود جمهوری اسلامی ایران، سوره مبارک نحل آیات ۸۹ تا ۹۱ تلاوت خواهد شد. در ادامه رئیس مجلس شورای اسلامی و رئیس قوه قضاییه سخنرانی خواهند کرد.

انجام مراسم تحلیف رئیس جمهوری، بیانات رئیس جمهور و نطق پایانی رئیس مجلس شورای اسلامی پایان بخش مراسم تحلیف خواهد بود.

بر اساس آیین‌نامه داخلی مجلس، رئیس‌جمهور پس از مراسم تحلیف موظف است حداکثر ظرف مدت دو هفته پس از انجام مراسم تحلیف، ضمن تقدیم برنامه کلی، اسامی وزرای پیشنهادی وزارتخانه‌ها را که دارای تجربه و تخصص مرتبط هستند به همراه شرح حال، برنامه‌ها، سوابق و سمت‌های علمی و اجرائی و سایر امتیازات قابل استناد، به مجلس شورای اسلامی تسلیم کند.

مهمترین وظایف و اختیاراتی رئیس جمهور در راس قوه مجریه

طبق اصل ۱۱۳ قانون اساسی، «پس از مقام رهبری رئیس جمهور عالی ترین مقام رسمی کشور است و مسئولیت اجرای قانون اساسی و ریاست قوه مجریه را جز در اموری که مستقیماً به رهبری مربوط می‌شود، بر عهده دارد»

شرایط احراز مقام ریاست جمهوری

رئیس جمهور با رأی مستقیم مردم و به مدت چهار سال انتخاب می‌شود و طبق اصل ۱۱۴ قانون اساسی انتخاب دوباره او به صورت متوالی فقط برای یک بار دیگر ممکن است. حکم ریاست جمهوری پس از انتخاب از طرف مردم باید به وسیله مقام رهبری امضا و تنفیذ شود.

طبق اصل ۱۲۲ اصلاحی قانون اساسی، رئیس جمهور در حدود اختیارات و وظایفی که به موجب قانون اساسی و یا قوانین عادی به عهده دارد، در برابر ملت و رهبر و مجلس شورای اسلامی، مسئول است.

وظایف و اختیارات رئیس جمهور

۱) مسئولیت اجرای قانون اساسی: یکی از مهم ترین وظایف رئیس جمهور اجرای قانون اساسی است و می‌تواند از طریق نظارت، کسب اطلاع، بازرسی و پیگیری اقدامات لازم را به عمل آورد و در صورت توقف یا عدم اجرای اصلی از اصول قانون اساسی به نحو مقتضی اقدام نماید.

۲) انتخاب و عزل وزیران: به موجب اصل ۱۳۳ قانون اساسی، وزیران توسط رئیس جمهور تعیین و برای گرفتن رأی اعتماد به مجلس معرفی می‌شوند.

۳) ریاست هیأت وزیران: رئیس جمهور بر کار وزیران نظارت کرده و با اتخاذ تدابیر لازم به هماهنگ ساختن تصمیمات وزیران اقدام می‌کند.

۴) مسئولیت اقدامات وزیران: هر یک از وزیران مسئول اقدامات و وظایف خویش است و رئیس جمهور مسئول اقدامات وزراء در مقابل مجلس است.

۵) توشیح قوانین و عهدنامه‌ها: مصوبات قانونی و عهدنامه‌ها و مقاوله نامه‌ها وقتی لازم الأجرا می‌شوند که از طرف رئیس جمهور رسماً امضاء و به مأموران اجرایی کشور ابلاغ شوند.

۶) اختیار وضع آئین نامه‌های اداری: طبق اصل ۱۳۸ قانون اساسی هیأت وزیران می‌توانند برای انجام وظایف قانونی خود به وضع نظامات و آئین نامه‌های عمومی مبادرت کنند و ریاست جمهوری به عنوان رئیس هیأت وزیران است.

۷) اعزام سفیران به خارج و پذیرش سفرای خارجی: سفیران به پیشنهاد وزیر امور خارجه و تصویب رئیس جمهور تعیین می‌شوند.

۸) اعطای نشان‌های دولتی: طبق اصل ۱۲۹ قانون اساسی اعطای نشان‌های دولتی با رئیس جمهور است.

۹) ریاست شورای عالی امنیت ملی: طبق اصل ۱۷۶ قانون اساسی به منظور تأمین منافع ملی و پاسداری از انقلاب اسلامی و تمامیت ارضی و حاکمیت ملّی، شورای عالی امنیت ملی به ریاست رئیس جمهور تشکیل می‌شود.

مراسم تحلیف روسای جمهوری اسلامی ایران در ادوار گذشته

ابوالحسن بنی‌صدر

مراسم تحلیف ابوالحسن بنی‌صدر به عنوان اولین رئیس‌جمهور اسلامی ایران (دوره اول)، در تاریخ ۳۱ تیر ۱۳۵۹ در مجلس اول شورای اسلامی برگزار شد. در آن دوره ریاست مجلس بر عهده مرحوم اکبر هاشمی رفسنجانی و رئیس دیوان عالی کشور بر عهده شهیدسیدمحمدبهشتی بود. در این مراسم بنی‌صدر سخنرانی نکرد و صرفاً سوگند یاد کرد. در آن روز تغییر نام مجلس از شورای ملی به شورای اسلامی در دستور کار نمایندگان قرار داشت.

شهید محمدعلی رجایی

مراسم تحلیف شهید محمدعلی رجایی به عنوان دومین رئیس‌جمهور ایران (دوره دوم)، در روز ۲۶ مرداد ۱۳۶۰ و پس از مراسم تنفیذ برگزار شد. در آن زمان شهید بهشتی رئیس دیوان عالی کشور و مرحوم هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس وقت بودند.

حضرت آیت الله سیدعلی خامنه‌ای

حضرت آیت الله سیدعلی خامنه‌ای(دامت افاضاته) سومین رئیس‌جمهور اسلامی ایران بودند(دوره سوم) که مراسم تحلیف ایشان در ۲۱ مهر ۱۳۶۰ برگزار شد. با انتخاب دوباره ایشان (دوره چهارم) در روز ۱۸ مهر ۱۳۶۴ مراسم تحلیف حضرت آیت الله خامنه‌ای برگزار شد. ایشان در بخشی از سخنان خود در این مراسم فرمودند: قانون اساسی ابزارهای لازم برای عمل به این سوگند را مشخص کرده‌است. در صورتی که رئیس‌جمهور این ابزارها را در اختیار داشته باشد، خواهد توانست به این سوگند عمل کند، وگرنه این سوگند، حکم فقهی‌اش برای فقها روشن است.

اکبر هاشمی رفسنجانی

مرحوم حجت الاسلام اکبر هاشمی رفسنجانی به عنوان چهارمین رئیس‌جمهور اسلامی ایران (دوره پنجم)، در ۲۶ مرداد ۱۳۶۸ در مجلس شورای اسلامی سوگند یادکرد که پاسدار اسلام و ارزش‌های انقلاب باشد. رئیس‌جمهور در این مراسم گفت: از لحاظ سیاسی باید به گونه‌ای حرکت کنیم که جنگ اتفاق نیفتد. رژیم سابق به ملت ایران خیلی خیانت کرد. آسانترین کار که من مرتب در بحثهای انتخاباتی بیان کردم، راه‌انداختن کارخانه‌هاست و مرز فعالیت دولت حفظ آرمانهای انقلاب است. استقلال اقتصادی جزء آرمان‌های همه ماست.

در سال ۱۳۷۲ هاشمی رفسنجانی با رای مردم به عنوان رئیس جمهور (دوره ششم) برگزیده شد و مورخ ۱۳ مرداد ۱۳۷۲ در مراسم تحلیف شرکت کرد. هاشمی در سخنانی بعد از ادای سوگند گفت: می‌دانم که این قسم، قسم دشواری است و بدون کمک و یاری خداوند به‌طور جدی از عهده این قسم بر نمی‌آییم. اجرای این قسم برای یک نفر به تنهایی مقدور نیست. در سیاست‌ها و قوانین و نظارت‌ها و گزینش‌ها، این مسئله به تنهایی امکان‌پذیر نیست و شدیداً نیازمند راهبران انقلاب هستیم.

سید محمد خاتمی

مراسم تحلیف حجت الاسلام سید محمد خاتمی به عنوان پنجمین رئیس‌جمهور اسلامی ایران (دوره هفتم)، در روز ۱۳ مرداد ۱۳۷۶ در مجلس شورای اسلامی انجام شد.

وی در سخنرانی خود گفت: برای حسن انجام تعهدات که فوق طاقت فرد و حتی توان به تنهایی است، از درگاه حضرت احدیت، هدایت و حمایت و از مردم شریف مدد می‌جویم. مقام معظم رهبری با نظارت و اشرافی که بر سه قوه و نقش والایی که در نظام و جامعه دارند، ما را به یقین در انجام این تعهدات راهنمایی و یاری خواهند فرمود. من از قوه مقننه و قوه قضائیه تقاضا دارم که دولت را در اداره جامعه یاری دهند. از نهادها و تشکل‌ها و صاحب‌نظران می‌خواهم با نظارت مستمر و طرح شجاعانه مطالب و نظرات خود و آحاد شهروندان و نیز ارزیابی و نقد مداوم برنامه‌ها و عملکردها، سهم مشارکت عمومی را در سیاست‌گذاری‌های کلان کشور افزایش دهند.

پس از انتخاب دوباره خاتمی به عنوان رئیس‌جمهور اسلامی ایران (دوره هشتم) که در سال ۱۳۸۰ محقق شد، وی در روز ۱۷ مرداد ۱۳۸۰ مراسم تحلیف خود را انجام داد. وی در بخشی از سخنرانی خود اظهار داشت: استقلال و آزادی دوپایه استوار نظام جمهوری اسلامی ایران است. حق آحاد مردم است که بگویند، بدانند و سخن خود را بیان کنند و پرسش و اعتراض خویش را مطرح کنند و در جهان پیچیده امروز، علاوه بر اجرای اصل امر به معروف و نهی از منکر و حق همگانی به خاطر پیچیدگی‌های موجود، این حق از جمله از طریق نهادهای مدنی، تشکل‌های قانونی، وسایل ارتباط جمعی و تأمین آزادی‌های فردی و جمعی تحقق پیدا کند. این مسئولیت بزرگ که متوجه رئیس‌جمهور است، نشانه حساسیت و اهمیت جایگاه و پایگاه ریاست جمهوری است.

محمود احمدی نژاد

محمود احمدی‌نژاد به عنوان ششمین رئیس‌جمهور منتخب جمهوری اسلامی ایران (دوره نهم)، در روز ۱۵ مرداد ۱۳۸۴ در مجلس شورای اسلامی مراسم تحلیف را به جا آورد.

وی در این مراسم گفت: بهترین ژست دیپلماتیک، پایبندی به قوانین است. در کشور ما دمکراسی واقعی وجود دارد و قوا مستقل از یکدیگر هستند و اگر قوه مجریه در کار مقننه دخالت کند، مفهومش دیکتاتوری است؛ لذا من حامی اجرای قانون هستم و از تمام ظرفیت قانون برای استیفای حق مردم استفاده خواهم کرد. اعتدال، مشی دولت است و هر نوع افراط و تفریط جایی در این دولت ندارد و به همه فرصت‌ها، توان‌ها و شایستگی‌ها اتکا خواهد شد و پیشرفت و منافع ملی و عزت همگانی در این دولت مد نظر خواهد بود.

در سال ۱۳۸۸ محمود احمدی‌نژاد باردیگر رئیس‌جمهور منتخب مردم شد (دوره دهم). وی در روز ۱۴ مرداد ۱۳۸۸ در مراسم تحلیف شرکت کرد.

حسن روحانی

حجت الاسلام حسن روحانی به عنوان هفتمین رئیس‌جمهور اسلامی ایران (دوره یازدهم)، در تاریخ ۱۳ مرداد ۱۳۹۲ با حضور در مجلس شورای اسلامی در مراسم تحلیف شرکت کرد.

وی در بخشی از سخنان خود عنوان کرد: مردم شریف ایران به اعتدال‌گرایی و دوری از افراط و تفریط رأی مثبت دادند. کانون فکری و اجرایی دولت بر محور اعتدال و عقلانیت بنا خواهد شد. اعتدال‌گرایی به‌معنای توازن میان آرمان و واقعیت و ترجیح منافع ملی بر منافع حزبی و جناحی است. اعتدال‌گرایی بر اجماع ملی، قانون‌گرایی و بردباری در تعاملات سیاسی تأکید می‌کند. بنیان این مرام فکری و عملی، فاصله گرفتن از تخیل و توهم و تمرکز بر تفکر، برنامه، شفافیت و استفاده از تخصص‌هاست. دولت تدبیر و امید نهایت اهتمام خود را به کار خواهد گرفت تا بر مبنای اهداف و روش‌های عقلایی و متناسب با واقعیت‌های موجود، اعتدال را شالوده عملکرد و مدیریت کشور قرار دهد، تهدیدها را کاهش داده و فرصت‌ها را افزایش دهد. اعتدال‌گرایی بر اخلاق و مدارا اصرار می‌ورزد و از طریق گفتگو، تفاهم و تدوین برنامه‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت سعی خواهد نمود شکاف‌های اجتماعی و اقتصادی را به حداقل ممکن برساند.

مراسم تحلیف ریاست جمهوری حسن روحانی (دوره دوازدهم) در ۱۴ مرداد ۱۳۹۶ انجام شد.

شهید سید ابراهیم رئیسی

آیت الله شهید سید ابراهیم رئیسی به عنوان هشتمین رئیس‌جمهور ایران (دوره سیزدهم)، ۱۴ مرداد ۱۴۰۰ در مجلس شورای اسلامی حاضر شد و در برابر دیدگان مردم و نمایندگان سوگند یاد کرد.

شهید رئیسی در این مراسم دولت خود را مدافع حقوق بشرخواند و از دیپلماسی با هدف لغو تحریم‌ها علیه ایران و بهبود روابط این کشور با کشورهای منطقه استقبال کرد. مقام‌های کشوری و لشکری و مهمان‌های خارجی از جمله روسای جمهوری افغانستان و عراق، نخست وزیران ارمنستان و الجزایر، رئیسان مجلس ترکیه، سوریه، نیجر، ازبکستان و تاجیکستان، رئیس سنای پاکستان، معاون رئیس جمهور ونزوئلا، وزیران امور خارجه بوسنی و هرزگوین، بولیوی، کویت، نیکاراگوئه، عمان و قائم مقام سیاست خارجی اتحادیه اروپا از جمله مهمانان این مراسم بودند.

شهید رئیسی و همراهان ایشان که ۳۰ اردیبهشت ماه امسال که برای افتتاح سد قیز قلعه سی به آذربایجان شرقی رفته بودند، در بازگشت از این سفر بر اثر سقوط بالگرد حامل خود و همراهانش به شهادت رسیدند. شهادت ایشان منجر به برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری در کشور شد و سرانجام مسعود پزشکیان با حداکثر آرا به عنوان رئیس جمهور منتخب، انتخاب شد.

مسعود پزشکیان

مراسم تحلیف دکتر مسعود پزشکیان به عنوان نهمین رئیس‌جمهور اسلامی ایران (دوره چهاردهم)، فردا ۹ مردادماه ۱۴۰۳ در مجلس شورای اسلامی برگزار می‌شود.

در چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و در دور دوم این انتخابات، ۳۰ میلیون و ۵۳۰ هزار و ۱۵۷ نفر از مردم ایران و ایرانیان خارج از کشور برای انتخاب نامزد مورد نظر، رای خود را به صندوق انداختند. در نهایت از این تعداد، مسعود پزشکیان با ۱۶ میلیون و ۳۸۴ هزار و ۴۰۳ رای در برابر ۱۳ میلیون و ۵۳۸ هزار و ۱۷۹ آرای سعید جلیلی، به عنوان نهمین رییس جمهور اسلامی ایران انتخاب شد.