مرکز گزارش‌های مجلس در گزارش تازه‌ای که درباره بررسی عملکرد مالی دولت منتشر کرد، وضعیت منابع و مصارف عمومی بودجه در چهار ماه نخست سال 1403 را مورد بررسی قرار داد.

آمارهای مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهند منابع بودجه در چهار ماه ابتدایی سال، 77 درصد تحقق داشته است. کسری بودجه دولت در این مدت معادل 19 هزار میلیارد تومان بود که نشان می‌دهد 23 درصد از منابع تحقق نیافته است. همچنین بررسی‌های پژوهشی مجلس حاکی از آن است که با فرض پرداخت همه هزینه‌های عمومی و با لحاظ مبلغی که از محل صندوق توسعه ملی تامین شده است، کسری بودجه دولت در پایان سال 1403 به رقم 270 هزار میلیارد تومان می‌رسد.

کل منابع در نظر گرفته‌شده در قانون بودجه سال جاری معادل دو هزار و 562 هزار میلیارد تومان بود که در پایان تیرماه، باید یک‌سوم آن، یعنی 854 هزار میلیارد تومان محقق می‌شد. با وجود این، طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در این بازه زمانی، منابع بودجه‌ای محقق‌شده معادل 660 میلیارد تومان بود. به این ترتیب، عملکرد چهارماهه دولت در مقایسه با مقدار مصوب در قانون بودجه 77 درصد بود و 23 درصد منابع در این مدت تحقق نیافت.

در گزارش منتشرشده بالاترین وصولی عملکرد بین ردیف درآمدها، در ردیف «سایر» است. با وجود اینکه قانون بودجه امسال مبلغ 80 هزار میلیارد تومان از این محل برای چهارماهه نخست در نظر گرفته بود، دولت در این مدت 90 هزار میلیارد تومان منابع از این محل به‌ دست آورد. یکی از اقلام موجود در ردیف سایر، سود سهام شرکت‌های دولتی است که در مدت‌زمان بررسی‌شده با رقم 188 درصدی، بالاترین نرخ وصول را داشت.

مالیات‌ها 44 درصد از منابع وصولی بودجه را پوشش دادند

بررسی درآمدهای مالیاتی دولت نیز نشان می‌دهد این درآمدها با مبلغ 300 هزار میلیارد تومانی منبع اصلی تامین مالی در چهار ماه ابتدایی سال 1403 بود و حدود 44 درصد از منابع وصولی بودجه را پوشش داد.

درآمدهای مالیاتی سهمی هزار و 222 هزار میلیارد تومانی از منابع بودجه سال 1403 داشت که مبلغ 407 هزار میلیارد تومانی سهم چهار ماه ابتدایی سال بود. با این حال تحقق 300 میلیارد تومانی درآمدهای مالیاتی، از عملکرد 74 درصدی دولت در این زمینه حکایت دارد.
فقط 57 درصد از درآمدهای گمرکی محقق شد

درآمدهای گمرکی یکی از دیگر منابع تامین مالی بودجه است، که دولت 27 هزار میلیارد تومان، معادل فقط 57 درصد از رقم مصوب چهار ماه بودجه را محقق کرد. یکی از منابع درآمدهای گمرکی، حقوق ورودی خودرو است که 31 درصد از درآمدهای این بخش را پوشش می‌دهد، با این حال تنها 15 درصد از رقم پیش‌بینی‌شده در واردات خودرو محقق شد که نشان‌دهنده عملکرد غیرقابل قبول دولت در این بخش است.

در بخش درآمدهای حاصل از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی نیز دولت 151 هزار میلیارد تومان از 194 هزار میلیارد تومان درآمد مصوب چهارماهه امسال را محقق کرد تا عملکردی 82 درصدی در این بخش را ثبت کند.

سهم دولت از مولدسازی دارایی‌ها

واگذاری اموال منقول و غیرمنقول دولت که با هدف به دست آوردن 21 هزار میلیارد تومان در چهارماهه نخست امسال در قانون بودجه مصوب شده بود، مبلغ هزار میلیارد و 700 میلیون تومان برای دولت درآمد داشت که صرفاً هشت درصد از منبع پیش‌بینی‌شده دولت را محقق کرد. با این حساب واگذاری اموال منقول و غیرمنقول دولت، پایین‌ترین درصد منابع درآمدی دولت را به خود اختصاص داد.

همچنین نرخ تحقق درآمدهای حاصل از واگذاری اوراق مالی و همچنین واگذاری شرکت‌های دولتی نیز در چهار ماه ابتدایی امسال به‌ترتیب 86 درصد و 50 درصد بود.
پرداخت حقوق و مستمری؛ اصلی‌ترین هزینه دولت در سال 1403

مرکز پژوهش‌های دولت در ادامه گزارش خود به بررسی مصارف دولت در چهارماهه نخست سال 1403 پرداخته است. دولت برای هزینه‌های مصرفی خود در بودجه امسال مبلغ دو هزار و 562 هزار میلیارد تومان را در نظر گرفته است که از این مبلغ، 854 هزار میلیارد تومان مربوط به چهارماهه نخست سال بود. این در حالی است که دولت در این مدت 679 میلیارد تومان، معادل 80 درصد مبلغ مصوب، به این هزینه‌ها اختصاص داد.

بر اساس گزارش منتشرشده، بیشترین هزینه‌ای که دولت در چهارماهه اول سال 1403 پرداخت کرد، مربوط به حقوق و مزایای مستمر کارکنان و بازنشستگان بود که به‌ترتیب 83 درصد و 105 درصد این هزینه‌ها محقق شد.

افزون بر آن، از 133 هزار میلیارد تومانی که در قانون بودجه برای اختصاص به بودجه عمرانی در چهار ماه نخست سال در نظر گفته شد، تنها 30 هزار میلیارد تومان، معادل 22 درصد محقق شد تا غفلت دولت‌ها از اختصاص بودجه به پروژه‌های عمرانی ادامه پیدا کند.
کسری بودجه سه‌ماهه اول 1403 چگونه تامین شد؟

با استناد به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، تفاوتی 19 هزار میلیارد تومانی بین هزینه‌ها و منابع محقق‌شده در چهارماهه نخست سال 1403 وجود داشت که دولت این کسری را از دو منبع تامین کرد.

14 هزار میلیارد تومان از این کسری با استفاده از منابع صندوق توسعه ملی و انتقال بخشی از منابع استقراضی این صندوق از سال 1402 به سال جاری تامین شد. منبع دیگری که دولت برای جبران کسری بودجه از آن استفاده کرد، حساب سپرده شرکت‌های دولتی بود که مبلغ پنج هزار میلیارد تومان از این منبع تامین شد.
پیش‌بینی مرکز پژوهش‌ها از کسری بودجه 270 همتی در سال 1403

با توجه به عملکرد چهارماهه ابتدایی سال 1403 و کسری بودجه به وجود آمده، پیش‌بینی کارشناسان مرکز پژوهش‌ها، کسری بودجه 270 هزار میلیارد تومانی دولت تا پایان سال 1403 است.

علت اصلی این کسری بودجه، محقق نشدن 142 هزار میلیارد تومان از درآمدهای نفتی و 53 هزار میلیارد تومان از منابع حاصل از واگذاری مولدسازی اموال دولتی است. همچنین پیش‌بینی می‌شود 42 هزار میلیارد تومان از درآمدهای گمرکی و 33 هزار میلیارد تومان از درآمدهای حاصل از واگذاری شرکت‌های دولتی و سایر واگذاری‌ها نیز محقق نشود.

شایان ذکر است پیش‌بینی کسری بودجه 270 هزار میلیارد تومانی با فرض آن است که هزینه‌های دولت در پایان سال، بیشتر از آنچه در قانون بودجه مصوب شده، نباشند.

راهکارهای پیشنهادی کارشناسان برای جلوگیری از کسری بودجه در ادامه سال 1403 بر پایه تغییرات در منابع مالیاتی اعم از انتشار منظم اوراق بدهی مالی اسلامی و جلوگیری از فرار مالیاتی، ایجاد سازوکارهای انگیزشی به منظور درآمدزایی حداکثری دولت و برآورد دقیق منابع و مصارف بودجه است./تجارت نیوز