مهم‌ترین ابزار دسترسی آزاد مردم به اطلاعات در چارچوب اجرای قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات بنا به اعلام یک مقام دولتی سرانجام راه‌اندازی می‌شود؛
«سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» که براساس آیین‌نامه اجرایی ماده ۸ قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات قرار است «مجرای اصلی» اعمال قانون آزادی اطلاعات و حق دسترسی مردم به اطلاعات در ایران باشد. نصرالله جهانگرد، رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران با اشاره به تصویب آیین‌نامه‌های اجرایی قانون تا تابستان سال ۹۴ گفته «پرتال مخصوصی برای آن تهیه شده است که به‌زودی رونمایی می‌شود.»
روزنامه همشهری ۱۵دی‌ماه امسال در گزارشی با عنوان «دولت الکترونیک معطل کارپوشه ایرانیان» به تأخیر صورت‌گرفته در اجرای سامانه‌های انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات و کارپوشه ملی ایرانیان به‌عنوان ۲تکلیف اصلی وزارت ارتباطات و سازمان فناوری اطلاعات (زیرمجموعه وزارت ارتباطات) پرداخته بود. سازمان فناوری اطلاعات در جوابیه‌ای که به‌دنبال انتشار این گزارش به همشهری ارسال کرد، تأکید کرده بود: «با تلاش‌های بی‌وقفه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سایر دستگاه‌های اجرایی، مولفه‌های دولت الکترونیک در حال اجرا و پیاده‌سازی هستند و از پیشرفت مناسبی نیز برخوردارند.»
در بند ۱۴سومین آیین‌نامه ماده ۸ قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات (مصوب شهریور ۹۴) تصریح شده بود: «وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف است سامانه الکترونیکی متناسب با حجم درخواست‌ها و پاسخ‌ها را ظرف یک‌سال از تاریخ لازم‌الاجرا‌‌شدن این آیین‌نامه، طراحی و پس از تأیید کمیسیون (انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات) به‌صورت آزمایشی اجرا کند. این سامانه پس از ۳سال به‌صورت رسمی، مجرای اصلی اعمال قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات خواهد بود.» در ماده۱۵ نیز تأکید شده بود:
«سازمان فناوری اطلاعات موظف است ظرف ۶ماه با همکاری شرکت پست، سامانه کارپوشه ملی ایرانیان را برای اعلام و ارسال اطلاعات دولتی به اشخاص راه‌اندازی کند.» آیین‌نامه اجرایی ماده ۸ قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات شهریورماه سال ۹۴ به تصویب هیأت وزیران رسید و مهرماه همان سال نیز از سوی اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور به دستگاه‌ها ابلاغ شد. این سامانه تا مهرماه امسال می‌بایست رونمایی می‌شد؛ اتفاقی که تاکنون نیفتاده است. در گزارش همشهری به تأخیر صورت‌گرفته در راه‌اندازی کارپوشه ملی ایرانیان یا همان صندوق الکترونیک ایرانیان نیز اشاره شده بود.
نحوه ارائه خدمات سامانه اعلام می‌شود
دسترسی آزاد مردم به اطلاعات یکی از مهم‌ترین شعارهای حجت‌الاسلام حسن روحانی در دوران تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری‌اش بود. وی پس از پیروزی در انتخابات به مجموعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تأکید کرد زیر‌ساخت‌های لازم برای عملی‌شدن این وعده را آماده کند. کارپوشه ملی ایرانیان از زمان تصویب آیین‌نامه اجرایی ماده ۸، ۶ماه برای راه‌اندازی زمان داشت ولی از فروردین‌ماه امسال تاکنون با تأخیر مواجه شده است.
با این حال گویا مسئولان وزارت ارتباطات سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات را زودتر از کارپوشه ملی ایرانیان رونمایی می‌کنند. جهانگرد، رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران گفته «وظیفه سازمان فناوری اطلاعات ایجاد یک پرتال مخصوص برای این قانون بود که طراحی آن انجام شده و اکنون در مرحله تحویل قرارگرفته است و به‌زودی رونمایی خواهد شد.» او با بیان اینکه آیین‌نامه قانون دسترسی آزاد مردم به اطلاعات چگونگی این دسترسی را مشخص کرده است، گفت: مردم و رسانه‌ها براساس این آیین‌نامه نحوه صحیح تقاضای اطلاعات را از دستگاه‌های اجرایی دریافت خواهند کرد و علاوه بر آن چگونگی دریافت اطلاعات نیز در اختیار آنان قرار داده شده است. جهانگرد از فراهم بودن همه شرایط ارائه خدمت خبر داد و گفت: به‌زودی نحوه کار و ارائه خدمات براساس آن نیز اعلام می‌شود.
مردم چه اطلاعاتی می‌خواهند؟
براساس مفاد اولیه این قانون هر شخص ایرانی حق دسترسی به اطلاعات عمومی نظیر ضوابط و آیین‌نامه‌ها، آمار و ارقام ملی و رسمی و اسناد و مکاتبات اداری را دارد و نهادهای عمومی دولتی و غیردولتی نیز مکلفند اطلاعات موضوع این قانون را در حداقل زمان ممکن و بدون تبعیض در دسترس مردم قرار دهند.
در آیین‌نامه اجرایی ماده ۸ قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات به‌طور مشخص ۴ ابزار برای دسترسی مردم به اطلاعات تعیین شده است. در ماده یک این آیین‌نامه آمده است: هر شخص حقیقی و یا حقوقی ایرانی می‌تواند درخواست خود برای دسترسی به اطلاعات را در برگه (فرم) مخصوصی که به تصویب کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات موضوع ماده ۱۸ قانون می‌رسد، به‌صورت برخط از طریق «درگاه الکترونیک»، «پیشخوان دولت الکترونیک»،
«پست» یا «مراجعه حضوری» به واحد اطلاع‌رسانی مؤسسه درخواست‌شونده تسلیم کند. درگاه الکترونیک نخستین ابزار از این ابزارهای چهارگانه بود که بعدتر از سوی مسئولان وزارت ارتباطات با عنوان سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات شناخته شد. فرم‌های درخواست اطلاعات نیز بنا به اعلام قبلی حسین انتظامی، دبیر کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات تهیه شده‌اند و با راه‌اندازی سامانه مردم می‌توانند با ثبت مشخصات هویتی خود اطلاعات مورد نیازشان را از سازمان‌ها مطالبه کنند.
تأخیر در راه‌اندازی کارپوشه ملی ایرانیان
قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات در بهمن‌ماه سال ۸۷ به تصویب مجلس رسید و درنهایت با ایرادات شورای نگهبان و اصرار مجلس به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال شد. مجمع نیز در ۳۱مردادماه سال ۸۸ مصوبه را موافق با مصلحت نظام تشخیص داد و آن را تبدیل به قانون کرد. آیین‌نامه اجرایی قانون با ۵سال تأخیر در آبان‌ماه سال ۹۳ به تصویب هیأت وزیران دولت یازدهم رسید، اما به‌رغم تصویب ۲آیین‌نامه باقیمانده قانون در مرداد و شهریورماه ۹۴ همچنان راه دسترسی آزاد مردم برای مطالبه اطلاعات از سازمان‌ها باز نشده است.
منبع: همشهری
