قیمت فروش دلار در پایان معاملات روز سه شنبه این هفته به ۳۹۰۰ تومان رسید تا انتقادهای منتقدان سیاست ارزی بانک مرکزی افزایش یابد، رئیس کل بانک مرکزی هم سکوت‌اش را شکست و اعلام کرد که این قیمت پایدار نخواهد بود. راز گرانی دلار چیست و تدبیر دولت و بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز چه خواهد بود؟
به گزارش تابناک، هرچند افزایش قیمت دلار در یک ماه اخیر با سکوت مقامات بانک مرکزی مواجه شد و انتظار دخالت بانک مرکزی برای جلوگیری از افزایش قیمت ارز به ویژه دلار آمریکا به عنوان شاخص تعیین کننده قیمت سایر ارزها بدون پاسخ ماند، اما بیم آن می‌رود که در صورت انفعال بانک مرکزی و عدم تمهیدات و ریل‌گذاری صحیح در زمینه سیاست‌های ارزی، قیمت دلار حتی از مرز ۴ هزار تومان هم فراتر رود که در این صورت کاهش قیمت دلار به کمتر از ۳۸۰۰ تومان در ماه‌های پایانی سال جاری سخت خواهد بود.
ولی‌الله سیف، که از ابتدای تصدی کرسی ریاست بانک مرکزی در روزهای افزایش ناگهانی قیمت ارز به ویژه دلار آمریکا رویکردی متفاوت‌تر با روسای بانک مرکزی در دولت گذشته اتخاذ کرده و مغلوب التهاب و جو روانی بازار ارز نشده، در واکنش جدید خود اعلام کرده که افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر نیز یک شوک انتظاری است و پایدار نخواهد بود. او حتی روند قیمت ارز در سه سال گذشته یعنی از زمان روی کارآمدن دولت یازدهم را یادآوری کرده و گفته است: در طول سه سال گذشته همواره سعی نموده بازار ارز را در مسیر اصولی خود هدایت و از همین بابت نیز در خصوص انحرافات از مسیر مزبور و بروز نوسانات ناپایدار اتخاذ موضع نموده است. در مقطعی با افت شدید و ناپایدار نرخ ارز، اینجانب عنوان نمودم که این کاهش منطقی و پایدار نیست.
شایبه‌ای که از سوی برخی منتقدان سیاست ارزی دولت همواره مطرح می‌شود این است که بخشی از افزایش قیمت ارز در ماه‌های منتهی به تقدیم لایحه بودجه سالانه کشور ناشی از دو دلیل است؛ نخست اینکه دولت و بانک مرکزی با دستکاری در قیمت ارز تلاش می‌کنند تا قیمت پایه محاسبات قیمت دلار در بودجه سالانه را بالا ببرند و دوم اینکه دولت بخشی از کسری بودجه همه ساله را از محل فروش دلارهای نفتی با نرخ بالاتر در ماه‌های پایانی سال جبران می‌کند. رئیس کل بانک مرکزی این استدلال را قبول ندارد و می‌گوید: اخیرا نیز برخی افراد بدون توجه به آثار منفی انتظاری این امر، به التهاب بازار دامن می زنند و حتی بعضا” عنوان می کنند دولت جهت جبران کسری بودجه از افزایش نرخ ارز استقبال می‌کند که قطعا درست نیست.
استدلال رئیس کل بانک مرکزی این است که نگاهی به روند نرخ ارز طی سه سال اخیر نشان می‌دهد که نوسانات نرخ ، تحت تاثیر عواملی مانند تقاضای فصلی (اربعین و سال نو)، رابطه برابری ارزها در بازارهای جهانی و تقویت نرخ دلار، انتظارات در خصوص زمان اجرای برجام و نوسانات فصلی عرضه ارز توسط صادرکنندگان کالاهای غیرنفتی (شرکت‌های پتروشیمی)، قرار داشته است. روند تحولات بازار ارز در این سال‌ها نشان داده است که پس از سپری شدن تعطیلات سال نو میلادی و خروج تقاضای فصلی از بازار و همچنین تقویت عرضه ارز از سوی صادرکنندگان کالاهای غیرنفتی که معمولاً در ماه‌های پایانی سال شدت می‌گیرد، نرخ ارز در سه ماهه چهارم از روندی نزولی برخوردار بوده است.
سیف مثال آورده که در سال ۱۳۹۳، حداکثر نرخ دلار در همین ایام معادل ۳۵۹۵ تومان بود، حال آنکه نرخ دلار در پایان سال به ۳۳۹۹ تومان کاهش پیدا کرد و در سال ۱۳۹۴، حداکثر نرخ دلار معادل ۳۷۳۷ تومان بود، حال آنکه در پایان سال به ۳۴۷۲ تومان رسید.
آیا وعده سیف محقق می‌شود؟
حالا باید صبر کرد و دید با خروج تقاضای فیزیکی ارز به دلیل نیازهای فصلی و مسافرت‌های خارجی ناشی از فرارسیدن سال جدید میلادی، روند صعودی قیمت ارز به ویژه دلار تغییر مسیر داده و در مسیر کاهش قیمت قرار می‌گیرد یا نه؟ اگر این وعده محقق شود، پیش بینی می‌شود قیمت ارز در پایان سال جاری حتی به حدود ۳۷۰۰ تا ۳۸۰۰ تومان برسد. اما نکته مهم این است که بر خلاف ۲ سال گذشته، ارزش جهانی دلار در برابر سایر ارزهای معتبر جهانی در یک ماه اخیر افزایش خیره‌کننده‌ای داشته به نحوی که شاخص جهانی دلار در این فاصله زمانی آذرماه ۹۳ تا آذرماه امسال از عدد ٨٩ به بیش از ١٠١ واحد رسیده که به مفهوم تقویت حدود ١۴ درصدی ارزش جهانی دلار در برابر سایر ارزهاست که بالاترین ارزش دلار در ۱۳ سال اخیر به شمار می‌رود. افزون بر اینکه این گمانه جدی مطرح است که پس از بخشنامه اخیر بانک مرکزی مبنی بر محدودیت نقل و انتقال ارز باعث کاهش حجم ورودی ارز به کشور شده و همین موضوع بر شدت گرفتن روند قیمتی دلار و سایر ارزها افزوده است. چه اینکه بانک مرکزی ۲۲ آبانماه امسال در دستور‌العملی اعلام کرد: بر اساس «دستورالعمل اجرایی ضوابط ناظر بر ارز همراه مسافر» ورود ارز فیزیکی (اسکناس) توسط هر مسافر از خارج از کشور تا سقف ۱۰هزار دلار و یا معادل آن به سایر ارزها بدون نیاز به اظهار آن در مبادی ورودی گمرک امکان پذیر و ورود ارز فیزیکی به صورت اسکناس برای مبالغ بیش از ۱۰هزار دلار و یا معادل آن به سایر ارزها مستلزم استعلام از مرکز اطلاعات مالی و مبارزه با پولشویی وزارت امور اقتصادی و دارایی (FIU) به لحاظ مقررات مبارزه با پولشویی است.
احتمال دیگری که ممکن است پیش‌بینی رئیس کل بانک مرکزی مبنی بر کاهش قیمت دلار در ماه‌های پایانی سال را با تردید همراه سازد، تغییر در عوامل غیر اقتصادی تاثیرگذار بر قیمت ارز است، از جمله روی کارآمدن دونالد ترامپ به عنوان ریئس جمهور جدید آمریکا که ممکن است در صورت اصرار او بر مخالفت با برجام، روابط بانکی و البته مناسبات ارزی ایران را با بانک‌های خارجی دستخوش تغییراتی سازد و حتی برنامه یکسان‌سازی نرخ ارز را چالش مواجه کند. شفاف نبودن تمهیدات ارزی بانک مرکزی و دولت در خصوص مقابله با محدویت‌های احتمالی در نقل و انتقال ارز ناشی از سیاست‌های دولت آینده آمریکا و مانع‌تراشی بر سر روابط بانکی ایران با بانک‌های خارجی باعث خواهد شد تا همچنان انتظارات تورمی در خصوص قیمت ارز تقویت شده و کاهش احتمالی قیمت ارز به ویژه دلار با پیش‌بینی‌های سیاست‌گذاران ارزی بانک مرکزی همخوانی نداشته باشد.
وقت خرید ارز نیست
اگر روند نرخ ارز در نیمه دوم سال‌های ۹۲ و ۹۳ در نیمه دوم سال جاری تکرار شود، انتظار می‌رود قیمت ارز به ویژه دلار در ماه‌های آینده کاهش یابد. توصیه می‌شود مردم عادی از ورود به بازار هیجانی ارز خودداری کنند و دارایی‌ها و پس‌اندازهای خود را تحت تاثیر انگیزه‌ها و گمانه‌زنی‌های سفته‌جویانی قرار ندهند که در این صورت بیم سوخت شدن بخشی از دارایی‌ها و پس‌اندازهای آنها می‌رود. کارشناسان همواره در شرایط هیجانی و التهاب بازارهای نقد شونده نظیر ارز و طلا بر این باورند که وقت خرید ارز و طلا نیست و باید صبر کرد و پس از بازگشت آرامش بر بازارها برای تامین نیاز خود اقدام کنند.
قیمت دلار آمریکا در آخرین روز مهر سال ۱۳۹۳ حدود ۳۲۲۹ تومان بوده که در آبان ماه به ۳۲۵۲ تومان، آذرماه به ۳۵۱۲ تومان رسیده اما در دیماه با کاهش تقاضای فصلی قیمت در دیماه ۳۴۷۲، در بهمن‌ماه ۳۴۱۰ و در آخرین روز سال ۹۳ به ۳۲۷۴ تومان رسیده است. در سال گذشته هم در روز پایانی مهرماه قیمت فروش دلار آمریکا ۳۳۸۵ تومان، در آبانماه ۳۵۸۰ تومان و در آذرماه به بالاترین میزان ممکن یعنی ۳۶۴۰ تومان رسید. اما این روند در ماه‌های زمستان سال گذشته برعکس شد به نحوی که در آخرین روز دیماه هر دلار آمریکا ۳۶۱۷، بهمن‌ماه ۳۴۹۴ و پایان سال ۳۴۶۸ تومان قیمت خورد. آیا این روند برای امسال هم تکرار خواهد شد؟
