احیای دریاچه ارومیه، نماد تلاش ایران برای بهبود اوضاع محیط زیست دارد؛ نشانه‌ای از تغییر در مصرف آب، تغییر در نگرش به مصرف مواد غذایی، تغییر در نگاه به منابع زیست محیطی و نمادی از تلاش برای نابود نکردن اکوسیستم. از سال ۹۲ و پس از روی کارآمدن دولت یازدهم، تلاش‌های جدی برای احیای دریاچه ارومیه شروع شد. اکنون و پس از سه سال برنامه ریزی و اجرا، گفته می‌شود دریاچه ارومیه به ثبات رسیده است، اما همچنان از تراز اکولوژیک خود بسیار کم‌آب تر است. دکتر مسعود تجریشی، مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در حاشیه بیست و دومین نمایشگاه مطبوعات و در غرفه گروه رسانه‌ای خبر، به سئوالات خبرآنلاین در این باره پاسخ داده است.
بعد از سه سال تلاش، دریاچه ارومیه اکنون در چه وضعی است؟
دولت به مردم قول داده که دریاچه را احیا کند. وظایف دولت این است که کارگروهی درست کند که عده‌ای بگویند باید برای احیای دریاچه ارومیه به طور علمی چه کار کرد. بعد دستگاه‌های اجرایی پروژه‌ها را پیشنهاد کند. سازمان مدیریت قبول کند، برود وزارت اقتصاد و خزانه‌داری هزینه آن را بدهد. اما الان یک سال است که یک ریال هم پول به ما نرسیده است. اگر پول نرسد، با این که فاز تثبیت دریاچه با موفقیت به پایان رسیده و نسبت به سال گذشته چهل سانت هم بیشتر است، نمی‌توان کار را ادامه داد و پیش برد.
پول باشد در چه زمانی می‌توانید احیا را به سرانجام برسانید؟
در طول بیست سال، به اندازه یک ساختمان سه طبقه، آب دریاچه آمد پایین، اما در سه سال اخیر آن را نگه داشته و اجازه داده نشده پایین‌تر بیاید، اما حالا باید آب جدید به دریاچه تزریق شود. این موضوع، مستلزم این است که برنامه‌هایی باشد که تامین هزینه و اجرایی شوند. ما در حال حاضر برنامه‌ها را مشخص کرده‌ایم که بسیار هم متنوع هستند؛ نشا، ترویج، آموزش و بسیاری از مسائل دیگر را شامل می‌شود و دستگاه‌های مختلف هم اعلام آمادگی برای همکاری کرده‌اند. اما نه تنها پولی به ما نرسیده بلکه نزدیک یک ماه و نیم است که هنوز یک برگه هم دست ما نیست مبنی بر موافقتنامه‌ای که بتوانیم به کسانی ارائه کنیم که آنها خواسته‌ایم کاری کنند. اگر این اتفاق نیفتد، هیچ پیمانکاری نمی‌آید برای احیای دریاچه ارومیه کاری انجام دهد. الان خبر می‌رسد که گشت‌های بازرسی جمع کرده و رفته‌اند. باید به سازمان جنگل‌ها و مراتع بگوییم نشاء بگیر که فروردین سال آینده شروع کنی آنها را با گستره بیشتری بکاری؛ اما می گوید هنوز معوقه‌ها پرداخت نشده و چطور می‌توان این کار را انجام داد.
مگر قرار نبود سازمان ملل در این زمینه کمک کند؟
کل پول‌های خارجی که درباره دریاچه ارومیه مستقیم و غیرمستقیم رسیده به این صورت بوده که پولی بوده که دانشگاه تبریز و ارومیه و یکی از مشاورین داخل کشور در حال همکاری درباره مطالعات منابع آب حوضه هستند. کل این بودجه برای چهار سال، ۳٫۶ میلیون دلار است که به همین اندازه ایران در حال سرمایه‌گذاری است. پول دیگری هم دولت ژاپن چهار سال است گذاشته برای این که روستاها را تقویت کند که مختص آب نیست، این هزینه را هم گفته امسال تمدید می‌کنم اما این هم درباره مطالعه است نه اجرا. مشکلی که ما در حال حاضر از آن حرف می‌زنیم درباره اجراست.
دلیل این که سرمایه‌گذاری نمی‌شود این نیست که مدام گفته می‌شود اصلا دریاچه ارومیه هیچ وقت احیا نمی‌شود؟
آقای روحانی وقتی در ارومیه بودند، گفتند این دریاچه را احیا می‌کنیم، یعنی نگاه ایشان نسبت به این مساله مثبت بوده است. اما شاید بحث اینجاست که حالا که می‌بینند دریاچه ارومیه آب گرفته، تصمیم گرفته‌اند برای موارد دیگری هزینه کنند، مثلا بگویند معوقه‌های تامین اجتماعی پرداخته شود. این درحالی است که دولت غافف از این هستند که دریاچه سالی یک متر تبخیر آب دارد. پیش‌بینی ما این است که اگر دولت کمک نکند تا طبق برنامه‌ای که خودش تایید کرده کار جلو برود، آب دریاچه ارومیه در شهریور سال آینده، ۹۵ سانتی متر از آنچه الان هست پایین‌تر می‌رود و به پنج سال پیش برمی‌گردیم.
مگر شما گزارش نمی‌دهید که اوضاع دریاچه خوب نیست؟
گزارش داده شده، گفته شده برنامه‌ای که باید تا پایان شهریور انجام می‌شده صورت گرفته و به حالت تثبیت رسیده است. در این صورت دولت ممکن است تصور کند حالا که وضع دریاچه خوب است، سراغ جایی برویم که وضعیت مناسبی ندارد.
رایزنی شما برای این وضعیت چه بوده؟
با سازمان برنامه و بودجه جلسه داشتیم، نامه‌نگاری‌ها را با دولت انجام می‌دهیم، ما گزارش‌هایمان را ارائه می‌دهیم و تاکید شده که این مرحله تثبیت بوده و تازه باید احیای دریاچه شروع شود. خود سازمان محیط زیست و خانم ابتکار هم باید از ما مطالبه کنند که مطالبه‌ای ندارند!
اگر پول نرسد، چکار باید کرد؟
ما برای هر کار یک برنامه دوم داریم، یعنی اگر اوضاع مالی خوب بود چطور پیش برویم و اگر اوضاع مالی خراب شد چه کار کنیم. اما این برای وضعیتی است که بودجه کم داشته باشیم نه این که بودجه صفر باشد. اگر هیچ پولی در بساط نباشد کاری از دست کسی ساخته نیست. ما برای پروژه‌های بزرگ با خارجی‌ها و سرمایه‌گذارهای خارجی صحبت کرده‌ایم که چطور می‌توان از بخش خصوصی کمک گرفت. بودجه‌های خرد را هم در حال فکر کردن هستیم که چطور می‌توان به کمک مردم صندوق‌های خرد ایجاد کرد. اما همه ۱۷۰۰ میلیارد را نمی‌توان از این روش‌ها به دست آورد.
یعنی احیای دریاچه ارومیه طبق برنامه پیش نمی‌رود؟
حدود ۳۵۰ میلیارد تومان صندوق توسعه قول داده کمک کند و گفته‌اند هیچ مشکلی نیست و تامین منابع می‌کنند. منابع مالی از ردیف دستگاه‌های اجرایی هم نزدیک ۳۰۰ میلیارد تومان داریم که تا الان صفر ریال داده‌اند. در رابطه با ماده ۱۰ و ۱۲ هم ۱۱۰۰ میلیارد تومان پول داشته‌ایم که صفر ریال داده‌اند، پس مطمئنا احیای دریاچه ارومیه از اینجا به بعد نمی‌تواند طبق برنامه پیش برود. ما از یک ماه پیش باید احیا را شروع می‌کردیم، به کشاورزی کمک می‌کردیم، اما بودجه‌ای نرسیده است که بتوانیم این کار را انجام دهیم.
اگر حالا پول برسد می‌توان بلافاصله شروع به کار کرد؟
ما آماده‌ایم، دستگاه‌های اجرایی هم آماده‌اند، اما لازم است موافقتنامه به دستشان برسد. سازمان برنامه و بودجه گفته باید ببینیم آقای نوبخت این موافقتنامه را امضا می‌کند یا نه، پول از خزانه می‌رسد یا نه و بعد ببینیم چه کار باید کرد. به هر حال باید گفت این موضوع فرامنطقه‌ای است و اگر این کار انجام نشود، الگوی بدی برای سایر پروژه‌های مشابه در ایران خواهد بود.
